“Hier kun je nooit over spreken!?”

Een boeddhistisch perspectief op heling bij geaborteerde, doodgeboren, of miskraam kinderen, en zij die toch geboren worden.

Het is misgegaan, zei ze zacht, met betraande ogen, toen ze van het toilet kwam. Haar blik gleed schuin naar de grond. “Ik voelde dat het een meisje was” fluisterde ze. Na de miskraam rouwden we ieder op onze eigen manier. Bij haar kwam het verdriet in golven, onverwacht. Ik zette mijn emoties om in daden. Mijn handen vormden klei tot een beeldje. Later in brons gegoten, om het meisje Fianne te eren. 

Het beeldje ontstond bij een beeldhouwer thuis. Per toeval kwam ik daar terecht via een wandeling. Toen ik hem mijn intentie vertelde, deelde hij een verhaal. Hij had jaren geleden in een katholieke gemeente in Zuid-Limburg een groot bronzen beeld geplaatst midden op het kerkhof. Het doodgezwegen kind, heette het. Voor vrouwen die een miskraam meemaakten. Met op de sokkel de tekst: 

“Nooit gehouden en nooit gekoesterd.”

Vrouwen die in deze situatie zitten kunnen gevoelens hebben van:

• Spijt

• Schuld

• Angst voor karma

• Verdriet of ambivalentie tegenover het kind

Ritueel voor waterkinderen In Japan noemen ze hen mizuko – waterkinderen. Een poëtisch woord, voor wie nooit ademhaalde, maar wel werd gevoeld. Voor wie kwam en weer ging, vaak zonder naam. Sterk beïnvloed door Zen- ontstond mizuko kuyō – een ceremonie van erkenning, rouw en heling.

Wat houdt het in?

• Jizō beeldje De zachte bodhisattva van die de zielen van gestorven kinderen begeleidt naar vrede. Vaak afgebeeld als een monnik, met staf en juweel van mededogen.

• Kleine gebaren van verbondenheid Vrouwen (en soms beide ouders) kleden het Jizō-beeldje aan met mutsjes, slabbetjes of speelgoed. Dat is een uiting van liefde en rouw, maar ook een manier om het kind symbolisch te verzorgen.

• Gebeden, offers, aanwezigheid Wierook, bloemen, En soms enkel stilte. Alles is welkom.

• Geen schuld- alleen bewustzijn Het gaat niet om spijt of boete. Het gaat om erkennen. Zien. Voelen. Het kind niet vergeten, en opnieuw in liefde, toelaten in het hart.

• Voor wie het nodig heeft Sommige tempels bieden mizuko kuyō openlijk aan, andere discreet. Het wordt gedaan na abortus, miskraam, maar ook soms bij het gevoel van “onvoltooide” moederschap. Thuis of in het bos. En soms simpelweg op een kussen tijdens meditatie.

Mijn kennis sprak “Ik kon gewoon niet meer,” ze brak. Haar hele lijf stortte in. Jarenlang had ik haar ingehouden onderhuidse spanning gevoeld. Een heimelijke abortus. Oorlog, trauma, vlucht, nieuw land, drie kinderen, geen ruimte meer. “Het ging gewoon niet meer,” bleef ze snikkend herhalen. Ik werd stil en was ook verbaasd dat ze mij dit toevertrouwde.

Vrouwelijke perspectieven Binnen hedendaagse Zen zijn er ook vrouwen (zoals Joan Halifax Roshi of Meredith Monk) die spreken over thema’s zoals lichaam, moederschap en keuzevrijheid vanuit een boeddhistisch perspectief.  Zij benadrukken dat leven geven én beëindigen beide diep spirituele handelingen kunnen zijn, afhankelijk van de intentie en context.

Zen spreekt niet in ja of nee. Kijk dieper, Blijf erbij, Wordt zacht waar het pijn doet

Niet gewenst en toch geboren

Mijn vader zei “Ze heeft het kind afgestaan, ik denk dat ze verkracht is” Zijn dochter- uit een nieuw huwelijk- was ongewenst zwanger en te ver in de zwangerschap voor een abortus. Onder toezicht van justitie werd het kind na de bevalling direct afgestaan.  Ze schreeuwde tijdens de bevalling het hele ziekenhuis bij elkaar met verwensingen naar het “duivelskind” wat eruit moest. De andere termen die ze uitkraamde laat ik achterwege. Jarenlang keken mijn vader en zijn vrouw, tijdens wandelingen, met een lege blik naar iedere kinderwagen die passeerde.

Mijn moeder knikte enkel Ik vroeg haar “heb je mijn zwangerschap proberen af te breken”? Ze knikte enkel zonder iets te zeggen. De aanleiding van deze vraag was dat ik haar eens vertelde dat iedere keer als ik op televisie een bevalling zag, ik moest huilen. Ik begreep mezelf niet. Het moest toch iets van blijdschap oproepen? En ik vroeg me af waar dat door kwam. Ze verstijfde toen helemaal en intuïtief en zonder na te denken stelde ik haar o.a de bovenstaande vraag en vroeg door. Zij zat in eenzelfde soort situatie als mijn kennis die gevlucht was voor de oorlog. Er was geweld in het huwelijk en extreme overbelasting, en ook zij… kon niet meer.

Er viel na haar “knikken” heel veel op zijn plek voor mij. Vooral rond het thema afwijzing en onveiligheid. En ook de biologische conditionering van geluiden en bepaalde chemische stoffen viel op zijn plek. (Abortus poging in clandestiene omstandigheden door nep-arts, mechanisch en via medicatie) Wat veel mensen niet beseffen is dat jouw cellen alles opslaan wat hen overkomt. Al ben je nog zo klein. Deze informatie kan zich later tonen in vage klachten en onverklaarbare symptomen. In de opstellingen zien we soms dat representanten deze klachten spiegelen of in de foetushouding gaan.

Het lijden van een kind dat geboren werd uit een situatie waarin het misschien niet gewenst was, of waarin het eigenlijk niet had moeten komen volgens de moeder. Zeker als dat kind fysiek of geestelijk veel pijn ervaart, roept dat bij veel moeders (en vaders) existentiële vragen op: Heb ik dit veroorzaakt? Had ik het kunnen voorkomen? Wat zegt dit over mijn keuze? Over karma?

1. Boeddhisme erkent dat lijden bestaat – en dat het mysterieus is

De eerste edele waarheid in het boeddhisme is dat er lijden (dukkha) is. Lijden hoort bij het mens-zijn – niet als straf, maar als deel van het leven zelf.

• Sommige zielen komen in dit leven met zwaar karma – niet als straf, maar als gevolg van oorzaken en omstandigheden uit dit leven of eerdere levens.

• Karma is complex, niet lineair. Het is nooit één oorzaak = één gevolg. Er is altijd een web van invloeden: genetica, maatschappij, omgeving, keuzes, intenties.

Met andere woorden:

Het lijden van het kind is niet “jouw schuld”. Het is wel iets waarin jij en het kind nu samen aanwezig zijn. En dat is intens. Maar het is ook een mogelijkheid tot diepe compassie, liefde en spirituele groei – voor jullie allebei.

2. Wat als je denkt: “Als ik die abortus had kunnen doen, had dit kind nu niet geleden”?

Dat is een legitieme gedachte. Maar vanuit boeddhistisch perspectief zouden sommige leraren zeggen:

• Het leven kwam toch.

• Het bewustzijn wilde toch incarneren.

• Misschien was dit kind op weg naar een ervaring, ook al is die pijnlijk. Misschien heeft zijn of haar ziel gekozen om een pad te lopen dat niet te begrijpen is met het menselijke verstand.

En tegelijk:

• Jouw compassie voor het lijden van je kind is op zichzelf al heilig.

• Als jij dat lijden erkent, meedraagt, verzacht waar je kunt – ben je niet de oorzaak, maar de heler, de getuige, de spirituele beschermer van dat pad.

3. Wat kun je doen binnen boeddhistische spirituele beoefening?

Voor jezelf:

• Metta-meditatie: liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf én het kind.

• Vergevingsoefeningen: niet vanuit “schuld”, maar als loslaten van zelfhaat.

• Begeleiding zoeken bij een therapeut.

Voor het kind:

• Jizō-gebeden of rituelen (ook voor levende kinderen!)

• Samen zazen doen – zelfs in stilte zitten bij je kind kan helend zijn

• Rituelen van erkenning – niet om iets te wissen, maar om een nieuwe relatie te scheppen

4. Als het je blijft achtervolgen…

Alles wat verschijnt, mag er zijn, en ja dat is echt geen gemakkelijke moet ik toegeven. Als er diepe spijt of schuld blijft, dan is dat geen teken dat je gefaald hebt – het is een uitnodiging tot diepere beoefening, tot compassie voor jezelf én je kind. Je hoeft niet perfect te zijn.

Je hoeft het verleden niet te herstellen om het heden heilig te maken. Jouw kind lijdt misschien. Maar jouw liefde, zelfs met twijfel, is een kracht die lijden kan verzachten. Niet door alles op te lossen, maar door er eenvoudig mee te zijn. In zachtheid. In aanwezigheid. In overgave.

Zie Wat Helpt

Frank Hoffmann

www.frankhoffmann.nl